Sigurdagur í skugga stríðs

Það verður frekar lítið um dýrðir í Rússlandi á Sigurdeginum árið 2023 á morgun, miðað við fyrri ár, en nú mun hann falla í skugga innrásarstríðs Rússa í Úkraínu.

Sigurdagurinn er goðsögn í Rússlandi, en þá er þess minnst hvernig Sovétmenn stökktu nasistum á flótta og unnu að lokum sigur á þeim, með því að hertaka Berlín, ásamt öðrum þjóðum í liði Bandamanna í seinni heimsstyjröldinni.

Á forsetaferli sínum hefur Vladimír Pútin haft það sem sérstakt markmið að upphefja þennan dag enn frekar, en sjálfur er hann kominn af fólki sem bæði er fórnarlömb og barðist við nasista, t.a.m faðir hans, sem særðist.

Einn áhrifamesti þáttur hátíðarhalda þann 9.maí hvert ár í Rússlandi er "herdeild hinna ódauðlegu” en þá ganga Rússar saman í göngum í bæjum og borgum með myndir af ástvinum sem særðust eða féllu í baráttunni gegn nasistum. Rússar misstu allt að 25 milljónir í seinna stríði, hermenn og almenna borgara.

Nú bregður hins vegar svo við að bæði sjálfum hátíðaröldunum hefur verið frestað í fjölda borga í Rússlandi og í Moskvu hefur þessi hluti hátíðarhaldanna verið sleginn af, vegna "öryggisástæðna".

Árin 2015-19 þrammaði Pútín sjálfur glaðbeittur með mynd af föður sínum, en í fyrra var fólk hvatt til að koma með myndir af hermönnum sem hafa fallið í Úkraínu, en þar hafa átök í raun geysað frá 2014. Talið er að mannfall Rússa sé í tugum þúsunda manna.

Og auðvitað er stríðið í Úkraínu farið að hafa djúpstæð áhrif á Rússland og rússneskt samfélag. Margir sem fylgjas með atburðum í Rússlandi telja að verið sé að "stríðsvæða" meira og minna allt efnahagskerfi Rússlands, að fyrirtæki séu í sífellt meira mæli að framleiða hluti sem nýtast í stríðinu í Úkraínu.

Kúgun almennings heldur líka áfram og einn þekktasti sérfræðingur Svía á þessu sviði, Gudrun Persson, sagði í samtali við sænska ríkisútvarpið þann 7.maí síðastliðinn að Rússland væri að verða það sem hún kallaði "ný-stalínístískt".

Sem dæmi nefndi hún nýlega forsetatilskipun sem leyfir nauðungarflutninga á fólki frá Úkraínu. Tilskipunin virkar þannig að nú er íbúum fjögurra hernumdra svæða í A-Úkraínu (Donbas) gefinn kostur á því að verða rússneskir þegnar.Þeir sem hins vegar neita að skrifa undir það fyrir 1.júlí 2024 verði álitnir "erlendir ríkisborgarar" og eiga því brottflutning á hættu. Einnig má samkvæmt þessari tilskipun flytja fólk á brott sem talið er vera "ógn við öryggi landsins" og eða sem tekur þátt í "ólöglegum samkomum". Álíka gerði Stalín eins honum væri borgað fyrir það!

Annað sem Gudrun Persson nefndi er að fangelsisdómar gegn stjórnarandstæðingum séu orðnir eins og á Stalíntímanum. Hér er hún að vísa í 25 ára fangelsisdóm yfir stjórnarandstæðingnum Vladimír Kara-Murza, sem kveðinn var upp um miðjan apríl. Hann var ákærður fyrir landráð, að hafa dreift "fölskum upplýsingum" um rússneska herinn og að hafa verið í tengslum við það sem kallað er "ósæskileg samtök."

Landráðadómum hefur einnig fjölgað gríðarlega í Rússlandi, þeir eru á þessu ári orðnir fleiri ena allt árið í fyrra, að sögn Persson.

Allt ber þetta að sama brunni: Rússland er orðið eitt mesta ríki kúgunar og ógnar sem til er í heiminum. Frá upphafi innrásarinnar hefur allt að 20.000 mannst verið stungið í fangelsi eða handtekið fyrir það eitt að mótmæla stríðinu, sem er orð sem bannað er að nota opinberlega.

Öryggisþjónustum landsins er beitt til hins ítrasta, þær eru margar og í raun veit enginn hversu margir starfa hjá þeim, en við erum að tala um milljónir manna; FSB (arftaka KGB), SVR, GRU, GUSP, FSO, hið tiltölulega nýja Þjóðvarðlið og fleiri, alls um 14 mismunandi aðilar eða stofnanir. Allt til þess að passa upp á völd Pútíns og klíku hans.

En þrátt fyrir allt þetta og risastóran her gengur stríðið illa og Pútín hefur engar "góðar" stríðssögur að segja rússnesku þjóðinni. Rússum hefur t.a.m. ekki enn tekist að ná yfirráðum yfir smáborginni Bakmút, sem mikið hefur verið í fréttum og þar barist í marga mánuði. Meira að segja er talið að þar séu nú liðsmenn einkahersins "Wagner” í vandræðum þar vegna skorts á skotfærum.

Sigurdagurinn 2023 er því kannski orðinn að andhverfu sinni?

Mynd © Mikhail Metzel/TASS